Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedir, Belirtileri Neler?
Şizotipal kişilik bozukluğu (ŞKB): kişinin; duygu, düşünce ve davranışlarında dağınık olduğu ve kişiler arası ilişkilerinde problem yaşadığı zihinsel bir durumdur.
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle tuhaf veya dış merkezli olarak tanımlanır. İlişkilerin nasıl oluştuğunu veya davranışlarının başkaları üzerindeki etkisini anlamıyorlar. Dışa tepki vermek yerine tepkilerini içlerinde yaşarlar ve neredeyse hiç yakın ilişkisi yoktur. Ayrıca, başkalarının motivasyonlarını ve davranışlarını yanlış yorumlayabilir.
Başkalarına; garip davranabilir ve mesafeli olabilirler. Aynı zamanda batıl inançlara sahip olup, kafalarında gerçek dışı olaylar geliştirebilirler.
ŞKB tipik olarak yetişkinliğin erken döneminde teşhis edilir. İlaç ve terapi gibi tedavilerin belirtileri iyileştirebilmesine rağmen, muhtemelen kalıcıdır.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Şizotipal ile şizofreni karıştırılmamalıdır. Şizotipa’li insanlar tuhaf inanç ve davranışlara sahip olabilir, ancak şizofreni hastalarının aksine, gerçeklikten kopuk değiller.
Şizotipal kişilik bozukluğu, kişilerde tipik olarak bu belirtilerden 4-5 veya daha fazlasını içerir:
- Yalnız olmak ve yakın arkadaşların olmaması
- Olayların yanlış yorumlanması
- Tuhaf, eksantrik veya sıra dışı düşünme ve inançlar
- Garip şekillerde giyinmek
- Kendi kendine konuşma
- Eksik bir kişinin varlığını hissetmek veya yanılsamalar yaşamak gibi olağan dışı algılar
- Kalıcı ve aşırı sosyal kaygı
- Belirsiz veya sıra dışı konuşma şekilleri ya da konuşmalar sırasında garip bir şekilde konuşma gibi tuhaf konuşma tarzı
- Şüpheli veya paranoyak düşünceler ve başkalarının sadakatiyle ilgili sürekli şüpheler
- Düz duygular veya sınırlı ya da uygunsuz duygusal tepkiler
Aktivitelere olan ilgi veya sosyal kaygının yüksek olması gibi ŞKB belirtileri gençlerde görülebilir. Çocuk okulda etkin olmayabilir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu ve Şizofreniden Farkı
Şzotipal kişilik bozukluğu, insanların gerçeklikle temaslarını kaybettiği (psikoz) ciddi bir akıl hastalığı olan şizofreni ile kolayca karışabilir.
ŞKB olan kişiler, sanrı veya halüsinasyon gibi kısa psikotik atakları geçirebilirken, ataklar şizofrenide olduğu kadar sık, uzun veya yoğun değildir.
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişilerin genellikle çarpık fikirleri ve gerçeklikleri arasındaki farkın farkındalar. Şizofreni hastaları ise genellikle sanrılarından uzaklaşamazlar.
Farklılıklara rağmen, ŞKB olan kişiler şizofrenide kullanılanlara benzer tedavilerden yararlanabilir. Şizotipal kişilik bozukluğunun bazen şizofreni ile bir spektrumda olduğu, şizotipal kişilik bozukluğunun daha az şiddetli olduğu düşünülmektedir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedenleri
Kişilik, kişiyi eşsiz kılan düşünce, duygu ve davranışların birleşimidir. Dünya ile ilgili görüş, anlayış ve ilişkilerin yanı sıra kendinizi nasıl gördüğünüzdür.
Kişilik, çocukluk döneminde kalıtsal eğilimler ve çevresel faktörlerin etkileşimi yoluyla şekillenir. Normal gelişimde, çocuklar zamanla sosyal ipuçlarını doğru yorumlamayı ve uygun şekilde yanıt vermeyi öğrenirler.
ŞKB olan bir kişi için tam olarak neyin sebep olduğu bilinmemektedir, ancak beynin ve genetiğin rol oynama şeklindeki değişikliklere bakıldığında şizotipalın nedeni olabilir. Bununla birlikte birçok faktör rol oynayabilir:
- Genetik: Şizotipal kişilik bozukluğu, akrabalar arasında daha yaygın gibi görünmektedir.
- Psikolojik: Bir kişinin kişiliği, stresle başa çıkamaması ve başkalarıyla ilişkileri kuramama Şizotipal kişilik bozukluğuna neden olabilir.
- Çevresel: Çocukken duygusal travma ve kronik stres de Şizotipal kişilik bozukluğu gelişiminde rol oynayabilir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Konuşma terapisi tedavinin önemli bir parçasıdır. Sosyal beceri eğitimi, bazı kişilerin sosyal durumlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, ruh hali veya kaygı bozuklukları da mevcutsa, ilaçlar da yararlı olabilir.
